فرایند PPAP چیست + راهنمای کامل فرایند تأیید قطعه تولیدی
- 0
اگر بخواهیم قطعات درجه‌یکی تولید کنیم که در همان عرضه اولیه، همه نیازهای مشتری را برآورده کرده و حتی از آن هم فراتر برود، چه باید بکنیم؟ آیا تابه‌حال از فرایند تأیید قطعه تولیدی استفاده کرده‌اید؟ در این مقاله بهمدام نگاه جامعی به این فرایند تولیدی می‌اندازیم. در انتها شما می‌دانید PPAP چیست و چگونه باید آن را در کسب‌وکارتان استفاده کنید.
فرایند PPAP چیست و چه کاربردی دارد؟
در دنیای رقابتی امروز، حفظ سطح بالایی از کیفیت محصولات و خدمات، و در عین حال کنترل هزینه‌ها، برای موفقیت کسب‌وکارها بسیار مهم است.
افزایش هزینه‌های تجهیزات، منابع، مواد اولیه و نیروی کار، در کنار گسترش روزافزون بازارهای جهانی منجر به افزایش برون‌سپاری تولید قطعات شده است.
از طرف دیگر، بیشتر این برون‌سپاری، به تولیدکنندگان خارجی واگذار می‌شود. به همین خاطر، زمان حضور در بازار طولانی شده، و تعداد سفارش‌ها از سوی مشتری نهایی هم افزایش قابل‌توجهی پیدا می‌کند.
بنابراین ارائه قطعات باکیفیتی که نیازهای مشتری را در همان بار اول برآورده کنند، اهمیت زیادی پیدا می‌کند. یعنی بیشتر اوقات فرصتی برای دریافت بازخورد و بعد هم بازطراحی، و تولید و عرضه دوباره نیست.
فرایند تأیید قطعه تولیدی (Production Part Approval Process) یا به‌اختصار پی‌پی‌ای‌پی (PPAP) ابزار ارزشمندی برای ایجاد اطمینان در تأمین‌کنندگان قطعات و فرایندهای تولیدیشان است.
مفهوم فرایند تأیید قطعه تولیدی یا PPAP در ابتدا برای صنایع خودروسازی و هوافضا بود. اما این روزها بسیاری از صنایع تولیدی برای بهبود ارتباطات و ارائه محصولات باکیفیت، از آن استفاده می‌کنند.
در پاسخ به اینکه PPAP چیست می‌توان به‌طور خلاصه گفت فرایند تأیید قطعات جدید یا اصلاح‌شده یا قطعات تولیدی بر اساس روش‌های جدید تولید یا روش‌های اصلاح‌شده است.
فرایند PPAP شامل 18 عنصر است. هرکدام از این عناصر، ممکن است برای تأیید قطعات تولیدی موردنیاز باشند، اما همه عناصر برای هر تأییدی لازم نیستند.
این فرایند پنج سطح هم دارد. کتابچه راهنمای PPAP حاوی اطلاعات دقیق، دستورالعمل‌ها و نمونه‌های مفیدی از اسناد برای تکمیل الزامات فرایند است.
نتایج به‌دست‌آمده از فرایند تأیید قطعه تولیدی نشان می‌دهند که تأمین‌کننده نیازهای مشتری را برآورده کرده یا حتی از آن هم فراتر رفته است. ضمن آنکه فرایند مربوطه هم می‌تواند تولید مداوم قطعات باکیفیت را پی بگیرد.
چرا اجرای فرایند تأیید قطعات تولیدی مهم است؟
حالا که متوجه شدید PPAP چیست بیایید نگاهی به اهمیت آن برای کسب‌وکارهای تولیدی بیندازیم. فرایند تأیید قطعه تولیدی نشان می‌دهد که تأمین‌کننده، همه الزامات طراحی مهندسی را درک کرده است.
وقتی چنین فرایندی اجرا می‌شود، می‌تواند طی دوره تولید واقعی، به‌طور مداوم محصولی مطابق الزامات و با نرخ تولید مذکور تولید نماید.
پی پی ای پی و سایر ابزارهای کیفی، هر روز بیشتر از دیروز در صنایع تولیدی اجرا می‌شوند. بنابراین باید درک درستی از این داشته باشیم که PPAP چیست و چه الزاماتی دارد، تا به‌عنوان تأمین‌کننده قطعه، در بازار رقابت باقی بمانیم.
بهترین زمان اجرای PPAP چیست؟
فرایند پی‌پی‌ای‌پی برای واگذاری هر قطعه جدید و همین‌طور تأیید هرگونه تغییر در قطعه یا فرایند، باید اجرا شود. مشتری ممکن است در هر زمان مشخصی طی عمر محصول، درخواست PPAP کند.
بنابراین تأمین‌کننده باید سیستم کیفی مناسبی داشته باشد که همه الزامات فرایند تأیید قطعات تولیدی را همیشه و به‌طور مداوم توسعه داده و مستند کند.
چگونه فرایند تأیید قطعات تولیدی را اجرا کنیم؟
فرایند تکمیل واگذاری پی‌پی‌ای‌پی کمی پیچیده است. این فرایند دقیق، مجموعه‌ای از عناصر کلیدی است که باید تکمیل شوند تا تأیید شود که فرایند تولیدی مربوطه، محصول باکیفیتی تولید می‌کند.
البته همه عناصر همیشه برای واگذاری فرایند تأیید قطعات تولیدی لازم نیستند. الزامات خاص PPAP به‌طور معمول طی همان چک‌وچانه‌های اولیه تعیین می‌شوند.
سطوح واگذاری PPAP چیست
الزامات واگذاری در پی پی ای پی به‌طور معمول به پنج دسته یا سطح تقسیم می‌شوند، که عبارت‌اند از:
- سطح ۱: گواهی واگذاری قطعه (Part Submission Warrant) یا به‌اختصار پی‌اس‌دابلیو (PSW) که فقط به مشتری ارائه می‌شود.
- سطح ۲: گواهی واگذاری قطعه با نمونه‌های محصول و داده‌های پشتیبانی محدود؛
- سطح ۳: گواهی واگذاری قطعه با نمونه‌های محصول و داده‌های پشتیبانی کامل؛
- سطح ۴: گواهی واگذاری قطعه و سایر الزامات تعریف‌شده توسط مشتری؛
- سطح ۵: گواهی واگذاری قطعه با نمونه‌های محصول و داده‌های پشتیبانی کامل برای بررسی در محل تولید تأمین‌کننده.
عناصر PPAP چیست
در ادامه این مقاله بهمدام درباره PPAP چیست و چه الزاماتی دارد، فهرستی از همه ۱۸ عنصر آن را با توضیح مختصری برای هر عنصر ارائه می‌کنیم.
اگر پرسشی درباره هرکدام از این عناصر دارید، یا فکر می‌کنید توضیح بیشتری لازم دارد، لطفا زیر همین مقاله، برای کارشناس‌های بهمدام کامنت بگذارید.
۱. مستندات طراحی
مستندات طراحی قطعه باید شامل کپی نقشه‌های مشتری و تأمین‌کننده باشند. کپی سفارش خرید هم باید در این اسناد باشد. گاهی اوقات تأمین‌کننده ملزم به ارائه اسناد ترکیب مواد هم هست.
- سفارش خرید برای تأیید این است که قطعه صحیح سفارش داده شده، و اینکه در سطح بازبینی درستی است.
- مهندس طراح مسئول تأیید این است که دو نقشه مطابقت دارند، و همه ویژگی‌های مهمشان موردتوجه قرار گرفته‌اند.
- اطلاعات ترکیب مواد برای ارائه شواهدی لازم است مبنی بر اینکه مواد مورداستفاده در ساخت قطعات مطابق نیازهای خاص مشتری هستند.
۲. مستندات تغییرات مهندسی
اگر به‌خاطر درخواست تغییری در قطعه، سراغ PPAP می‌رویم، اسناد درخواست و تأیید تغییر هم باید در بسته مستندات آن گنجانده شوند.
این اسناد به‌طور معمول شامل کپی از اعلامیه تغییر مهندسی (Engineering Change Notice) یا به‌اختصار ای‌سی‌ان (ECN) است که بخش مهندسی مشتری باید آن را تأیید کند.
۳. تأیید مهندسی مشتری
اگر تأیید مهندسی مشتری هم در پی‌پی‌ای‌پی نیاز باشد، تأمین‌کننده باید مدارک زیر را ارائه بدهد:
- در صورت نیاز، مشتری نمونه‌های قبلی PPAP را برای آزمایش در محل سفارش می‌دهد. این نمونه‌ها باید به قصد تولید بوده، و در عین حال با امکان انصراف ارسال شوند تا آزمایش انجام شود. وقتی آزمایش کامل شد، مهندسان بخش آزمون، فرم تأییدی را برای درج در واگذاری پی پی ای پی ارائه می‌دهند.
- رونوشتی از انحراف موقت (Temporary Deviation) هم به‌طور معمول برای ارسال قطعات به مشتری قبل از تأیید PPAP لازم است.
۴. تحلیل حالت و اثرات شکست طراحی
تحلیل حالت و اثرات شکست طراحی (Design Failure Mode and Effects Analysis) یا به‌اختصار دی‌اف‌ام‌ای‌ای (DFMEA) فعالیت متقابل عملکردی است.
این فعالیت، ریسک طراحی را با بررسی حالت‌های احتمالی شکست و اثراتشان بر محصول یا مشتری، و همین‌طور احتمال وقوعشان را بررسی می‌کند. حالت‌های خرابی شامل این موارد هستند:
- خرابی‌های محصول
- کاهش عملکرد یا عمر محصول
- مسائل مربوط به ایمنی و مقررات
دی‌اف‌ام‌ای‌ای سند زنده‌ای به حساب می‌آید که باید در طول چرخه عمر محصول، مدام بررسی و به‌روز شود.
۵. نمودار جریان فرایند
نمودار جریان فرایند، کل فرآیند مونتاژ قطعه یا مونتاژ نهایی را به‌صورت گرافیکی نشان می‌دهد. جریان فرایند شامل مواد ورودی، مونتاژ، آزمایش، کار مجدد و حمل‌ونقل است.
۶. تحلیل حالت و اثرات شکست فرایند
تحلیل حالت و اثرات شکست فرایند (Process Failure Mode and Effects Analysis) یا به‌اختصار پی‌اف‌ام‌ای‌ای (PFMEA) همه مراحل را در فرایند تولید بررسی می‌کند.
هدفش این است که هرگونه ریسکی در کیفیت فرایند را شناسایی کرده، و کنترل‌های اعمالی را مستند کند. پی‌اف‌ام‌ای‌ای هم سند زنده است، و حتی بعد از روند معمول تولید هم باید مدام به‌روز شود.
۷. برنامه کنترل
برنامه کنترل، خروجی پی اف ام ای ای است. این برنامه، همه ویژگی‌های خاص محصول و روش‌های بازرسی موردنیاز برای ارائه محصولاتی که به‌طور مستمر با الزامات کیفی مشتری مطابقت دارند، فهرست می‌کند.
۸. مطالعات تحلیل سیستم اندازه‌گیری
مطالعات تحلیل سیستم اندازه‌گیری (Measurement System Analysis) یا به‌اختصار ام‌اس‌ای (MSA) شامل مطالعات تکرارپذیری و بازتولیدپذیری گگ (Gage Repeatability & Reproducibility) یا به‌اختصار جی‌آراندآر (GR&R) روی تجهیزات اندازه‌گیری مورداستفاده هنگام مونتاژ یا بررسی‌های کنترل کیفی است.
نکته قابل‌توجه اینکه در این مرحله از PPAP چیست و چه کاربردی دارد، سوابق کالیبراسیون برای همه پیمانه‌ها و تجهیزات اندازه‌گیری باید در نظر گرفته شوند.
۹. نتایج بُعدی
طرح بُعدی قطعات نمونه برای تأیید اعتبار محصول مطابق با مشخصات چاپی لازم است. نمونه‌ها باید به‌طور تصادفی، و از بین حداقل ۳۰ قطعه انتخاب شوند. هر بُعد روی نقشه در مجموعه نهایی اندازه‌گیری خواهد شد تا اطمینان حاصل شود که مطابق با مشخصات است. نتایج در صفحه گسترده‌ای ثبت شده و در واگذاری PPAP گنجانده می‌شوند.
۱۰. سوابق آزمون‌های مواد و عملکرد
این عنصر باید یک کپی از طرح و گزارش تأیید طراحی (Design Verification Plan and Report) یا به‌اختصار دی‌وی‌پی‌اندآر (DVP&R) داشته باشد.
این گزارش خلاصه‌ای از همه آزمایش‌های اعتبارسنجی است که روی قطعه موردنظر انجام شده‌اند. باید تک‌تک آزمایش‌ها را فهرست کرده، و توضیحی درباره چگونگی انجام آزمایش و نتایج همه آزمایش‌ها را داشته باشد.
این بخش می‌تواند شامل کپی‌هایی از همه مدارک گواهینامه برای همه مواد اولیه، اعم از فلز، پلاستیک و غیره‌ای باشد که روی برچسب‌ها هستند. گواهی مواد باید مطابقت نوشته‌های برچسب باشد.
۱۱. مطالعات اولیه روی فرایند
مطالعات اولیه روی فرایند برای همه فرایندهای تولیدی انجام می‌شود، و شامل نمودارهای کنترل فرایند آماری (Statistical Process Control) یا به‌اختصار اس‌پی‌سی (SPC) از ویژگی‌های بحرانی محصول است.
این مطالعات نشان می‌دهند که فرایندهای بحرانی پایدار هستند، تغییرات نرمال را نشان می‌دهند و نزدیک به مقدار اسمی موردنظر اجرا می‌شوند.
۱۲. مستندات آزمایشگاهی وجود شرایط
مستندات آزمایشگاهی وجود شرایط شامل گواهینامه‌های صنعتی برای هر آزمایشگاهی است که در تکمیل آزمایش اعتبارسنجی شرکت داشته است. این می‌تواند برای آزمایشگاه داخلی یا هر تأسیسات آزمایشی قراردادی خارج از محل باشد که برای تأیید اعتبار یا آزمایش گواهی مواد استفاده می‌شود.
۱۳. گزارش تأیید ظاهر
بازرسی تأیید ظاهر (Appearance Approval Inspection) یا به‌اختصار ای‌ای‌آی (AAI) فقط برای اجزایی قابل‌اجراست که ظاهر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
این گزارش تأیید می‌کند که مشتری محصول نهایی را بازرسی کرده، و محصول موردنظر همه مشخصات ظاهری لازم را دارد. الزامات ظاهری شامل اطلاعات مربوط به رنگ، بافت و غیره هستند.
۱۴. نمونه قطعات تولیدی
نمونه قطعات تولیدی برای تأیید مشتری ارسال می‌شود. این قطعات به‌طور معمول بعد از تکمیل مرحله توسعه محصول، در محل مشتری یا تأمین‌کننده ذخیره می‌شوند.
گاهی اوقات تصویری از قطعات تولیدی در اسناد PPAP همراه اسناد مربوط به محل نگهداری قطعات درج می‌شود.
۱۵. نمونه اصلی
نمونه اصلی، همان نمونه نهایی محصول است که مشتری آن را بازرسی و تأیید کرده است. قطعه نمونه اصلی برای آموزش اپراتورها استفاده شده، و در صورت بروز هرگونه سؤال درباره کیفیت قطعه، به‌عنوان معیاری برای مقایسه با قطعات تولیدی استاندارد عمل می‌کند.
۱۶. ابزار بررسی
این هم فهرست مفصلی از ابزار و وسایل بررسی است که هنگام تولید استفاده می‌شوند. چنین فهرستی باید شامل همه ابزارهای مورداستفاده برای بازرسی، آزمایش یا اندازه‌گیری قطعات در طول فرایند مونتاژ باشد.
فهرست مذکور باید ابزار را توضیح داده، و برنامه کالیبراسیونی برای آن‌ها داشته باشد. ابزار بررسی ممکن است شامل وسایل چک، کانتور، متغیرها و ویژگی‌ها، مدل‌ها یا الگوها باشند.
چه‌بسا در صورت خواست مشتری، این ابزار بررسی به مطالعات تحلیل سیستم اندازه‌گیری هم نیاز داشته باشند.
۱۷. الزامات خاص مشتری
این عنصر از بسته واگذاری، در جایی قرار می‌گیرد که نیازهای خاص مشتری وجود دارد. برای نمونه، در مواد فله‌ای، نیازهای خاص مشتری باید در «چک‌لیست ملزومات مواد فله‌ای» ثبت شوند.
۱۸. گواهی واگذاری قطعه
فرم گواهی واگذاری قطعه (Part Submission Warrant) یا به‌اختصار PSW خلاصه ای از کل واگذاری PPAP است. این فرم برای همه شماره قطعه‌ها لازم است، مگر اینکه توسط مشتری چیز دیگری گفته باشد.
هر گواهی واگذاری قطعه‌ای شامل این موارد است:
- دلیل واگذاری، اعم از تغییر طرح، تأیید مجدد سالیانه و غیره،
- سطح مدارک ارائه‌شده به مشتری،
- اعلام انطباق قطعه با نیاز مشتری،
- بخش مربوط به هرگونه توضیح یا اظهار نظری،
- امضای تأمین‌کننده مجاز با اطلاعات تماسش،
- و جایی برای مشتری که وضعیت PPAP را نشان بدهد.
فرایند پی‌پی‌ای‌پی مفصل و طولانی است. بسته PPAP شامل مستنداتی از ابزارهای مختلف چندمنظوره است و توانایی تأمین‌کننده برای برآوردن همه نیازهای مشتری را مستند می‌کند.
این فرایند اطلاعات کافی را در اختیار مشتریان قرار می‌دهد تا تأیید کنند که همه زمینه‌های فرایندهای طراحی و تولید به‌طور کامل بررسی شده‌اند و فقط محصولاتی برای مشتری نهایی فرستاده می‌شوند که کیفیت بالایی دارند.
جمع‌بندی
در این مقاله بهمدام درباره این گفتیم که PPAP چیست و چه مزیت‌هایی برای کسب‌وکارهای تولیدی، و فرایند برون‌سپاری تولید دارد. در بازار رقابتی امروز، با توجه به حجم بالای برون‌سپاری تولید قطعات به شرکت‌های دیگر، اجرای فرایندهایی مانند فرایند تأیید قطعه تولیدی، به باید تبدیل شده است.
منابع: