آموزش کاربردی سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست( HSE-MS)
نویسنده: مهندس رضا عرب عامری
تاریخ انتشار: 1400/01/18
- 784
آموزش کاربردی سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست( HSE-MS) پیشگیری از وقوع حوادث، بیماری های شغلی و آلودگی های محیط کار، یکی از موضوعاتی است که در سال های اخیر بعنوان یکی از مطالبات گروه های فشار و البته قوانین کشوری و سازمانی مد نظر قرار گرفته است. از این رو پرداختن به موضوعاتی که سازمان را در دستیابی به این موضوعات یاری نماید همیشه در اولویت قرار داشته اند.
سیستم مدیریت سلامت، ایمنی و محیط زیست یکی از مدل های شناخته شده ی مدیریتی می باشد که سعی دارد از طریق ایجاد یک مکانیزم مدیریتی، سازمان ها را در این مسیر همراهی نماید. سیستم مدیریت HSE قادر خواهد بود از طریق عناصر و زیر سیستم های خود، شرایطی را فراهم نماید تا سازمان در مسیر تعالی موضوعات HSE گام بردارد.
نظام مدیریت HSE، یک ساختار منسجم و هدفمند است که می کوشد از طریق سازماندهی به فعالیت های مدیریت ریسک، نقش قابل توجهی در کاهش حوادث و بیماری های شغلی ایفا نماید. این سیستم از طریق شکل دهی رویکرد فرایندی در یک سازمان، تلاش دارد ساز و کارهای اجرایی اثربخش را برای شناسایی، تحلیل و کنترل خطرات ایجاد و پیاده سازی نماید. بمنظور دستیابی به این هدف، نظام مدیریت HSE، با در دست داشتن ابزارهای ذیل، نقش قابل ملاحظه ای را سازماندهی عملکرد HSE در سازمان ایفا خواهد کرد.
پس از اینکه مدیران سازمان تعهد خود را در قبال موضوعات HSE پذیرفته و در مسیر مربوطه قدم گذاشتند، لازم است اقداماتی بمنظور شفاف سازی مسیر و تعیین اهداف پیش رو در این حوزه صورت پذیرد. از این جهت است که در گام دوم، سازمان نسبت به تعیین اهداف خود در حوزه ی HSE و همچنین تدوین خط مشی سیستم مدیریت HSE با رعایت الزامات اقدام خواهد نمود.
در این گام سازمان باید تشکیلات سازمانی لازم را بمنظور پیشبرد اهداف تعیین شده تعیین و فراهم نماید. این تشکیلات مشتمل بر موارد زیر خواهند بود:
قلب سیستم مدیریت HSE، مدیریت ریسک می باشد. در واقع هدف اصلی و نهایی در پیاده سازی این سیستم مدیریتی، کاهش حوادث و بیماری های ناشی از کار می باشد. از این رو بدون شک، مدیریت ریسک بعنوان اصلی ترین و مهمترین هدف طراحی و پیاده سازی سیستم مدیریت HSE شناخته می شود.
از این رو سازمان باید ساز و کاری فراهم آورد تا از طریق آن بتواند:
پس از تعیین ریسک ها، سازمان باید اقداماتی را بمنظور کنترل و کاهش آنها پیاده سازی نماید. از این رو ایجاد یک طرح عملیاتی اثربخش جهت مدیریت موضوعات HSE از اهمیت زیادی برخوردار است. این طرح در بردارنده ی موضوعاتی نظیر نحوه ی اجرای کار، گام های اجرایی، منابع مورد نیاز، زمان انجام کار، تیم های عملیاتی و موارد مرتبط خواهد بود.
در این بین سه موضوع مدیریت شرایط اضطراری، مدیریت تغییر و مدیریت سرمایه ها نیز از موضوعات مهم جهت مدیریت و بهینه سازی برنامه ی مدیریت ریسک محسوب می گردند.
این گام مشتمل بر اجرای طرح های عملیاتی بهمراه ایجاد ساز و کاری برای پایش مداوم موارد فوق و نظارت مستقیم بر نحوه ی اجرای درست فرایندهای طرح ریزی شده می باشد. سازمان در این بخش بایستی از طریق تعریف درست شاخص های اندازه گیری، بتواند عملکرد خود را در بازه های زمانی مختلف سنجش نموده و در صورت مغایرت، اقدامات لازم را در خصوص اصلاح و اقدامات اصلاحی پیاده سازی نماید.
نظارت بر فعالیت های انجام شده بعنوان بخش قابل توجهی در کلیه ی سیستم های مدیریتی می باشد. این نظارت نه تنها بر روی ارکان تعریف شده در بخش های قبل، بلکه بر روی نحوه و میزان اثربخشی آنها نیز خواهد بود . سازمان از طریق انجام ممیزی های داخلی و برگزاری جلسات بازنگری مدیریت وظیفه دارد نقاط کور، مبهم و خطرساز را شناسایی کرده و اقدامات مناسبی را جهت حذف، کنترل و یا به حداقل رسانی آنها پیاده سازی نماید.
عناصر مدل مدیریت HSE-MS کاملا منطبق بر چرخه ی PDCA بوده و سعی دارد ساختاری را فراهم کند که سازمان در کنار بهره مندی از حداقل الزامات یک نظام مدیریتی، بتواند در مسیر توسعه و تعالی قدم گذارد.
دوره ی آموزشی HSE-MS با بیان و تشریح جزء به جزء موارد فوق، می تواند نقش موثری در درک فراگیران از نحوه ی تعامل و توالی فرایندها در نظام مدیریت HSE ایفا نماید.
سیستم مدیریت سلامت، ایمنی و محیط زیست یکی از مدل های شناخته شده ی مدیریتی می باشد که سعی دارد از طریق ایجاد یک مکانیزم مدیریتی، سازمان ها را در این مسیر همراهی نماید. سیستم مدیریت HSE قادر خواهد بود از طریق عناصر و زیر سیستم های خود، شرایطی را فراهم نماید تا سازمان در مسیر تعالی موضوعات HSE گام بردارد.
نظام مدیریت HSE، یک ساختار منسجم و هدفمند است که می کوشد از طریق سازماندهی به فعالیت های مدیریت ریسک، نقش قابل توجهی در کاهش حوادث و بیماری های شغلی ایفا نماید. این سیستم از طریق شکل دهی رویکرد فرایندی در یک سازمان، تلاش دارد ساز و کارهای اجرایی اثربخش را برای شناسایی، تحلیل و کنترل خطرات ایجاد و پیاده سازی نماید. بمنظور دستیابی به این هدف، نظام مدیریت HSE، با در دست داشتن ابزارهای ذیل، نقش قابل ملاحظه ای را سازماندهی عملکرد HSE در سازمان ایفا خواهد کرد.
رهبری و تعهد
سیستم مدیریت HSE مدیران و رهبری سیستم را بعنوان اصلی ترین و ابتدایی ترین موضوع جهت طرح ریزی و پیاده سازی هدف قرار می دهد. مادامی که مدیران تعهد خود را در قبال تخصیص منابع برای HSE نپذیرند، دستیابی به اهداف این سیستم غیر ممکن خواهد بود. در کنار این موضوع، دستیابی به فرهنگ موثر HSE نیز در دستور کار خواهد گرفت. این موضوع از طریق ارزیابی و ارتقاء فرهنگ اثربخش HSE میسر خواهد بود.خط مشی و اهداف استراتژیک
پس از اینکه مدیران سازمان تعهد خود را در قبال موضوعات HSE پذیرفته و در مسیر مربوطه قدم گذاشتند، لازم است اقداماتی بمنظور شفاف سازی مسیر و تعیین اهداف پیش رو در این حوزه صورت پذیرد. از این جهت است که در گام دوم، سازمان نسبت به تعیین اهداف خود در حوزه ی HSE و همچنین تدوین خط مشی سیستم مدیریت HSE با رعایت الزامات اقدام خواهد نمود.
سازمان، منابع و مستندسازی
در این گام سازمان باید تشکیلات سازمانی لازم را بمنظور پیشبرد اهداف تعیین شده تعیین و فراهم نماید. این تشکیلات مشتمل بر موارد زیر خواهند بود:
- ساختار سازمانی منسجم HSE
- صلاحیت های HSE، نقش ها، مسئولیت ها و اختیارات سازمانی در حوزه ی HSE
- ساز و کار ارتقاء صلاحیت ها و رویه های اجرایی مرتبط با نظام مدیریت آموزش HSE
- ساز و کار نظارت بر عملکرد پیمانکاران، بهره برداران و سایر ذینفعان
- نحوه مستندسازی و کنترل سوابق و مدارک مرتبط با سیستم مدیریت HSE
- فرایندهای ارتباطی و مکانیزم های انتقال اطلاعات و جریان اطلاعات در سازمان
مدیریت ریسک
قلب سیستم مدیریت HSE، مدیریت ریسک می باشد. در واقع هدف اصلی و نهایی در پیاده سازی این سیستم مدیریتی، کاهش حوادث و بیماری های ناشی از کار می باشد. از این رو بدون شک، مدیریت ریسک بعنوان اصلی ترین و مهمترین هدف طراحی و پیاده سازی سیستم مدیریت HSE شناخته می شود.
از این رو سازمان باید ساز و کاری فراهم آورد تا از طریق آن بتواند:
- ریسک های محیط کار خود را به صورت اثربخشی شناسایی نماید
- ریسک های موجود را تحلیل نموده و علل، پیامدها و کنترل های موجود را ثبت نماید
- ریسک ها را رتبه بندی نماید - اقدامات کنترلی و پیشگیرانه ی لازم را بمنظور کاهش و به حداقل رساندن ریسک ها مشخص نماید
- از کلیه ی گروه ها و بخش ها بمنظور مدیریت اثربخش ریسک ها استفاده نماید.
- از اطلاعات معتبر جهت انجام کارهای خود بهره گیری نماید.
طرح ریزی
پس از تعیین ریسک ها، سازمان باید اقداماتی را بمنظور کنترل و کاهش آنها پیاده سازی نماید. از این رو ایجاد یک طرح عملیاتی اثربخش جهت مدیریت موضوعات HSE از اهمیت زیادی برخوردار است. این طرح در بردارنده ی موضوعاتی نظیر نحوه ی اجرای کار، گام های اجرایی، منابع مورد نیاز، زمان انجام کار، تیم های عملیاتی و موارد مرتبط خواهد بود.
در این بین سه موضوع مدیریت شرایط اضطراری، مدیریت تغییر و مدیریت سرمایه ها نیز از موضوعات مهم جهت مدیریت و بهینه سازی برنامه ی مدیریت ریسک محسوب می گردند.
اجرا و پایش
این گام مشتمل بر اجرای طرح های عملیاتی بهمراه ایجاد ساز و کاری برای پایش مداوم موارد فوق و نظارت مستقیم بر نحوه ی اجرای درست فرایندهای طرح ریزی شده می باشد. سازمان در این بخش بایستی از طریق تعریف درست شاخص های اندازه گیری، بتواند عملکرد خود را در بازه های زمانی مختلف سنجش نموده و در صورت مغایرت، اقدامات لازم را در خصوص اصلاح و اقدامات اصلاحی پیاده سازی نماید.
ممیزی و بازنگری
نظارت بر فعالیت های انجام شده بعنوان بخش قابل توجهی در کلیه ی سیستم های مدیریتی می باشد. این نظارت نه تنها بر روی ارکان تعریف شده در بخش های قبل، بلکه بر روی نحوه و میزان اثربخشی آنها نیز خواهد بود . سازمان از طریق انجام ممیزی های داخلی و برگزاری جلسات بازنگری مدیریت وظیفه دارد نقاط کور، مبهم و خطرساز را شناسایی کرده و اقدامات مناسبی را جهت حذف، کنترل و یا به حداقل رسانی آنها پیاده سازی نماید.
عناصر مدل مدیریت HSE-MS کاملا منطبق بر چرخه ی PDCA بوده و سعی دارد ساختاری را فراهم کند که سازمان در کنار بهره مندی از حداقل الزامات یک نظام مدیریتی، بتواند در مسیر توسعه و تعالی قدم گذارد.
دوره ی آموزشی HSE-MS با بیان و تشریح جزء به جزء موارد فوق، می تواند نقش موثری در درک فراگیران از نحوه ی تعامل و توالی فرایندها در نظام مدیریت HSE ایفا نماید.