همه آنچه باید درباره کالیبراسیون تجهیزات و ابزار در ایزو ۹۰۰۱ بدانید

آیا می‌دانید کالیبراسیون تجهیزات و ابزار در ایزو ۹۰۰۱ جزو الزامات است؟ آیا با ثبت سوابق کالیبراسیون آشنایی دارید؟ در شرکت یا سازمان خود، چه سازوکاری برای سیستم نگهداری و تعمیر، و ثبت شناسنامه تجهیزات در نظر گرفته‌اید؟ در این مقاله بلاگ بهمدام پاسخ همه این پرسش‌ها را می‌دهیم، و همه آنچه درباره کالیبراسیون ابزار و تجهیزات در سیستم‌های مدیریت باید بدانید، با شما در میان می‌گذاریم.

 

کالیبراسیون تجهزات و ابزار به چه معناست؟

کالیبراسیون (Calibration) یا واسنجی، مقایسه دستگاه ارزیابی یا اندازه‌گیری موجود با استانداردها، و تعیین میزان خطای آن دستگاه است.

کالیبراسیون تجهیزات در سیستم‌های مدیریت، مانند سیستم‌های مدیریت کیفیت، مدیریت ایمنی و مدیریت محیط زیست، جزو الزامات به حساب می‌آید.

شرکت‌ها و سازمان‌هایی که چنین سیستم‌هایی را پیاده‌سازی می‌کنند، باید ابزار معین و مؤثری برای بررسی و ارزیابی کیفیت محصولات و خدمات داشته باشند.

دستورالعمل‌های بازرسی، برنامه‌های کنترلی، فرایندهای کالیبراسیون ابزار و تجهیزات، نظامنامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی، همگی جزو این ابزارهای ارزیابی و اندازه‌گیری هستند.

فرایند کالیبراسیون تجهیزات به‌طور معمول در استانداردها و نظامنامه‌های تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان تجهیزات، و استانداردهای ملی و بین‌المللی ذکر شده‌اند.

 

آیا کالیبراسیون تجهیزات در متن ایزو آمده است؟

در این بخش به بندهای مربوط به کالیبراسیون تجهیزات در استانداردهای بین‌المللی اشاره می‌کنیم. برای اطلاعات بیشتر درباره جزئیات هر بند، می‌توانید سایر مقاله‌های بلاگ بهمدام را مطالعه کنید.

• بند ۶٫۷ ایزو ۹۰۰۱، نسخه ۲۰۰۸ درباره کنترل وسایل ارزیابی و اندازه‌گیری است.
• بند ۵٫۱٫۷ ایزو ۹۰۰۱، نسخه ۲۰۱۵ درباره کنترل و اندازه‌گیری است.
• بند ۱٫۵٫۴ ایزو ۱۴۰۰۱، نسخه ۲۰۱۵ درباره کنترل و اندازه‌گیری عملکرد است.
• بند ۱٫۵٫۴ ایزو ۴۵۰۰۱، نسخه ۲۰۱۸ درباره کنترل و اندازه‌گیری عملکرد است.

کالیبراسیون ابزار و تجهیزات، و کنترل و پایش آن‌ها، جزو الزاماتی است که در همه سیستم‌های مدیریت کیفیت، سیستم‌های مدیریت ایمنی، سیستم‌های مدیریت محیط زیست و سایر سیستم‌های مدیریت می‌توان یافت.

البته اگر در شرکت یا سازمانی، تجهیزات و ابزار اندازه‌گیری و کنترلی استفاده نمی‌شوند، الزامات استاندارد مربوطه در این زمینه هم اعمال نخواهند شد.

چه‌بسا جنبه‌های تأییدی در سازوکار سازمانی، به بازرسی‌های چشمی محدود باشد. در چنین وضعیتی، مسلما ابزاری وجود ندارد که نیاز به کنترل یا کالیبراسیون داشته باشد.

شاید هم از برنامه‌های کامپیوتری برای تعیین میزان انطباق با الزامات موجود در استانداردهای بین‌المللی استفاده شود. در این صورت، باید بررسی کنیم که آیا برنامه موردنظر، نتیجه قابل‌اعتمادی ارائه می‌کند یا نه.

اگر هم تأمین‌کنندگان محصولات یا خدمات، کالیبراسیون تجهیزات را انجام می‌دهند، باید سوابق کالیبراسیون و شناسنامه تجهیزات را ثبت و حفظ کنیم تا در صورت لزوم، به آن‌ها مراجعه شود.

 

چگونه سوابق کالیبراسیون تجهیزات را ثبت و حفظ کنیم؟

روش اجرایی کالیبراسیون تجهیزات در نظامنامه‌های سازمانی تشریح می‌شود. ثبت و حفظ شناسنامه تجهیزات هم جزوی از این نظامنامه‌هاست.

این‌ها مهم‌ترین مستندات موردنیاز برای کالیبراسیون ابزار در استانداردهای ایزو هستند:

• نوع ابزار و تجهیزات،
• شماره شناسایی و شناسنامه تجهیزات و ابزار،
• میزان دقت ابزار اندازه‌گیری،
• برنامه و فواصل زمانی کالیبراسیون.

همه این مستندات و سوابق کالیبراسیون تجهیزات باید در شرکت یا سازمان مربوطه ثبت و حفظ شوند. در بررسی‌های دوره‌ای شناسنامه تجهیزات و میزان کالیبره بودن آن‌ها، به این مستندات رجوع خواهد شد.

 

فرم اعلام بازدید تجهیزات

بازدیدهای دوره‌ای برای اطمینان از دقت تجهیزات اندازه‌گیری انجام می‌شوند. در این بازدیدها، کالیبراسیون تجهیزات هم بررسی شده، و وضعیت هر ابزاری مشخص می‌شود.

در قدم بعدی، فرم بازدید تجهیزات پر می‌شود. برچسب کالیبراسیون روی ابزار نصب شده یا فرم اعلام خطا در کالیبراسیون تکمیل خواهد شد. این دو مورد را در ادامه توضیح می‌دهیم.

 

برچسب کالیبراسیون تجهیزات

بعد از اندازه‌گیری و کالیبراسیون تجهیزات در سازمان، مرکز کالیبراسیون نتایج را بررسی و تأیید می‌کند. در قدم بعدی، برای هر یک از ابزار اندازه‌گیری، برچسب شناسنامه تجهیزات و گواهینامه کالیبره بودن صادر می‌شود.

نام ابزار، کد شناسایی، شماره گواهینامه، تاریخ کالیبراسیون و تاریخ کالیبراسیون بعدی، در برجسب کالیبراسیون ذکر می‌شوند.

 

فرم اعلام خطا در کالیبراسیون

اگر در بررسی کالیبراسیون تجهیزات خطایی تشخیص داده شود، و مقدار آن در محدود مجاز باشد، به کاربر ابزار اندازه‌گیری اعلام خواهد شد.

برچسب مقدار خطا هم وجود دارد. می‌توان نوع و مقدار خطا را یادداشت کرده و روی تجهیزات موردنظر نصب کرد. فرم اعلام خطا در کالیبراسیون هم چنین کاربردی دارد.

 

جمع‌بندی

در این مقاله بلاگ بهمدام سعی کردیم توضیح کاملی درباره کالیبراسیون و اهمیت آن در اجرای مؤثر سیستم‌های مدیریت توضیح بدهیم. هر استاندارد ایزو، بندهایی درباره اندازه‌گیری و کالیبراسیون و تهیه شناسنامه تجهیزات دارد.

اگر سؤالی درباره سیستم نگهداری و تعمیر یا ثبت و حفظ سوابق کالیبراسیون و سایر قسمت‌های مربوطه دارید، می‌توانید زیر همین مقاله کامنت بگذارید تا کارشناس‌های بهمدام در اولین فرصت پاسخ شما را بدهند. بهمدام مطمئن‌ترین مسیر برای اخذ گواهینامه‌های بین‌المللی است.

 

منابع:

iso-9001-checklist.co.uk

iso9001help.co.uk

https://www.iso-9001-checklist.co.uk/calibrated-equipment-procedure.htm